کانون فرهنگی-سیاسی خلق تورکمن نشریه الکتریکی کانون تورکمن
سی ام اردیبهشت ماه سال ۱۳۰۳ /۲۰ ماه می ۱۹۲۴ مصادف است با اعلام جمهوری در تورکمنستان جنوبی می باشد. در این روز بود که رهبران ملت تورکمن در برابر التیماتوم نژادپرستی برگزیده و نورسیده بقدرت توسط استعمار انگلستان که دستیابی به دیهیهم سلطنتی را وابسته به سلب استقلال تورکمن ها بعنوان تنها عضو باقیمانده از جنبش های ملی سرکوب شده در ایران می دانست، نه تنها مرعوب و تسلیم نشدند بلکه در اقدامی متحدانه و تاریخی تشکیل جمهوری مستقل خود را اعلام نمودند! شایان ذکر است که این اقدام انقلابی تورکمنها حداقل دو دهه پیشتر از اعلام جمهوری آذربایجان برهبری پیشه وری و جمهوری کردستان برهبری قاضی محمد بوده است.
فراروئی جنبش استقلال طلبانه تورکمنها به حکومتی ملی در آن دوره بازتاب عملی اولین تفکر مستقل سیاسی آنها بدنبال تقسیم سرزمین و ملت واحد تورکمن توسط دو نیروی استعماری روسیه تزاری و انگلستان مابین ایران و روسیه و نقض آشکار حق حاکمییت و تجزیه سرزمین ملتی واحد در سال ۱۸۸۱ بوده است. این امر برهانی بر بازنماندن تورکمنها از تلاش برای حفظ استقلال و هویت ملی خویش بدنبال آن تراژدی ملی و انسانی بوده است. تلاشی ناشی از درک ملت- بودگی که اندیشه آن توسط مختومقلی شاعر و اندیشمند بزرگ تورکمنها بنیان گذاشته شده و پیشروان ملی تورکمنها تا آن عصر این اندیشه را پاس داشته و آگاهی قومی را به آگاهی ملی ارتقاء داده و تعلق به ملت و تاریخ و به فرهنگ ملی تورکمنها را در متن تاریخ جهانی و منطقه ای تعریف کرده بودند.
پایه های مادی و عینی اعلام جمهوری مستقل تورکمن ها در بخش جنوبی سرزمین ما نیز در مقایسه و سیر متفاوت سرنوشت نیمی از ملتمان در آنسوی سرزمین تجزیه شده تورکمن قرار داشت. در بخش جنوبی این سرزمین که ضمیمه خاک ایران شده بود، که بقول پری آندرسون در کتاب تبارهای دولت استبدادی. ص ۶۴۴ “حریض ترین و بی مسلک ترین و بی فکرترین” حکومتها فرمانروائی میکردند که تنها در تلاش مداوم برای نقض استقلال داخلی و سلب هویت و مالکیت ملی تورکمنها بر سرزمین خود، باجگیری و غارت و برده سازی از ملتی آزاد و مفتخر به ملیت و فرهنگ خود بوده اند. اما، در آنسو در سهمیه استعماری روسها از سرزمین تورکمنها، از سال ۱۸۹۵ میلادی کتابخانه و تئاتر ملی ایجاد و از سال ۱۹۱۱ با شناسائی رسمی زبان ملی تورکمنها، کتابهای درسی بزبان خود آنها چاپ و در مدارس جدیدالتاسیس که تا آن زمان در کل ایران وجود خارجی نداشته تدریس شده و تا انقلاب اکتبر-۱۹۱۷- چندین روزنامه بزبانهای روسی و تورکمنی انتشار می یافت و تورکمنها شاهد مظاهر مدرنیته ای بودند که استعمار روس به ارمغان آورده بود. ولی تورکمنصحرا را حکام مرکزی ایران به وادی خاموشی علم و معرفت تبدیل کرده و سعی در فروبردن هرچه بیشتر آن به دوران قرون وسطی داشتند. در چنین کشوری که که در تاریخ به اتراق گاه طبیعی استبداد معروف بود، هیچ ملتی افقی روشن برای خود و نسلهای آینده خویش نمی توانست متصور باشد و داوطلبانه به طرح اجباری دولت- ملت سازی استعمار انگلیس تنها توسط یک قوم در آن تن در بدهد!
با سرکوبی جنبش استقلال طلبانه تورکمنها با بیرحمی و شقاوتی کم نظیر توسط ارتش تا دندان مسلح حکومت مرکزی با ایجاد تفرقه در صفوف مبارزان تورکمن با جلب سفلگانی خائن به ملت و هویت ملی خویش، روند پر درد و رنج استحاله هویت ملی و غصب و غارت سرزمین تورکمنها نیز آغاز گردید. از سوی دیگر با تسخیر آخرین دژ جنبش های ملی در ایران یعنی تورکمنستان جنوبی، زمینه برای تحقق تصور بغایت ضد ملی و شوونیستی مبتنی بر ایجاد ایرانی یکپارچه که بنیاد آن تنها بر یک نژاد و یک زبان، یک فرهنگ و دین و بدون هیچ درآمیختگی با عنصر “بیگانه” یعنی ملتهای غیرفارس و در مقام برآیند تمامی آنها دولتی بشدت متمرکز با تعریفی “قومی-زبانی” از مفهوم هویت ملی و ملت فراهم گردید.
در حالیکه در آن دوره ایران در مقام یک کشور، گوناگونی ملی و فرهنگی و زبانی آن آنچنان آشکار بود که حتی تابه امروز نیز برتری طلبان نژادی فارس نتوانستند آنرا به ضرب هیچ تاریخسازی جعلی و با تکیه بر تمامی توان دولتی و نیروی سرکوب سلطنتی و فقاهتی بپوشانند و هیچ دولتی نیز تاکنون نتوانسته گریبان خود را از حل مسئله ملی این ملتها در ایران برهاند!
در ذیل اسنادی از اعلام جمهوری تورکمنستان در ایران و روند سرنگونی و سرکوبی آن توسط قشون جرار رضاخانی به نسلهای امروز و به نواده های این قهرمانان ملی ارائه میگردد تا این تجربه تاریخی را بعنوان وارث مبارزات ملی پدران خود مورد ارزیابی و چراغ راه آینده خود قرار دهند:
گرامی باد تمامی جانباختگان تورکمن در راه استقلال و حاکمیت ملی
کانون فرهنگی- سیاسی خلق تورکمن
۲۰ ماه می ۲۰۲۰
مقاله: اسنادی در رابطه جنبش جمهوری خواهی ایران
